حالت تدافعی چیست؟
حالت تدافعی هم به احساس و هم به رفتار اشاره دارد. این احساس معمولاً زمانی برانگیخته میشود که احساس میکنید فردی نسبت به شما انتقاد میکند و منجر به شرم، ناراحتی و عصبانیت در وجودتان میشود.
به نوبه خود، رفتار معمولاً از احساس نشئت میگیرد، مانند طعنهآمیز بودن، بی توجهی به احساسات دیگران عدم انتقادپذیری، همهی اینها ناشی از احساسات هستند.
هدف به وجود آمدن حالت تدافعی
هدف از رفتارهای دفاعی این است که شما را از احساس صدمه دیدن و احساس شرمندگی دور کند. هدف (چه متوجه باشید یا نه) این است که توجه خود را به عیبهای طرف مقابل معطوف کنید، به طوری که به نوبه خود احساس بهتری نسبت به خود در آن لحظه داشته باشید.
در حالی که رفتارهای دفاعی ممکن است به شما کمک کند در کوتاه مدت احساس بهتری داشته باشید، اما در دراز مدت به طور کلی باعث بدتر شدن شما میشود.
همانطور که به نقصهای طرف مقابل برای جلوگیری از احساسات بد در خود اشاره میکنید، در نهایت طرف مقابل را نیز تدافعی میکنید. این منجر به یک چرخه معیوب از رفتارهای دفاعی رفت و برگشت میشود که هیچکدام از شما حتی متوجه نشدهاید.
نشانههای دفاعی بودن شخصیت
آیا از داشتن رفتارهای تدافعی در شخصیت خود مطمئن نیستید؟ تشخیص حالت دفاعی هنگامی که برگرفته از احساسات درونی است، دشوار به نظر میرسد. بیایید نگاهی به برخی از علائم رایج داشته باشیم که نشان میدهد شما ممکن است در حالت دفاعی عمل کنید:
وقتی احساس میکنید مورد انتقاد قرار گرفتهاید، آیا هر یک از رفتارهای زیر را انجام میدهید؟ لیست زیر را مشاهده کنید و ببینید کدام یک از این رفتارها را در شخصیت خود احساس میکنید:
- گوش دادن به صحبتهای طرف مقابل را متوقف میکنید.
- در مورد هر چیزی که مورد انتقاد قرار میگیرد مخالفت کنید و بهانه بیاورید.
- طرف مقابل را به خاطر آنچه از شما که مورد انتقاد قرار میدهد، سرزنش میکنید.
- طرف مقابل را متهم به انجام همان کار میکنید.
- سعی میکنید اقدامات خود را توجیه کنید.
- موارد گذشته را که شخص مقابل اشتباه کرده است بیان میکنید و از صحبت در مورد موضوع فعلی فراری هستید.
- به شخص مقابل تلقین میکنید که احساسات خودش را باید نادیده بگیرد.
علل حالت تدافعی
اگر شروع به تشخیص حالت تدافعی در خود کردهاید، ممکن است این سؤالات ذهن شما را مشغول کند که چرا شروع شد، چه چیزی باعث آن شد و چه چیزی میتواند زمینهساز آن باشد؟
در زیر برخی از دلایل یا ریشههای معمولی دفاعی بودن رفتارها آورده شده است:
- واکنش به احساس ناامنی یا ترس: به عنوان مثال، اگر در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفتهاید، ممکن است خودتان تبدیل به یک قلدر شوید تا با ایجاد توهم امنیت، در لحظه احساس قدرتمندی بیشتری کنید.
- واکنش به ضربه یا سوءاستفاده در دوران کودکی: دفاعی بودن راهی برای احساس قدرت بیشتر است.
- واکنش به اضطراب یا ناتوانی در ابراز وجود خود: اگر مهارت لازم برای برقراری ارتباط قاطع را ندارید یا از نظر اجتماعی مضطرب هستید، این ممکن است به رفتار دفاعی تبدیل شود.
- واکنش به شرم یا گناه: اگر در مورد چیزی احساس گناه میکنید و شخص دیگری موضوعی مرتبط با آن را مطرح میکند، شاید به شیوهای دفاعی به او پاسخ دهید.
- واکنشی برای پنهان کردن حقیقت: اگر میخواهید حقیقت را در مورد موضوعی یا دروغی پنهان کنید، ممکن است دفاعی رفتار کنید.
- واکنش به حمله به شخصیت یا رفتار شما: اگر احساس میکنید که باید اقدامات انجام شده یا جنبهای از شخصیت خود را توجیه کنید، شاید به شیوهای دفاعی پاسخ دهید.
- واکنش به احساس درماندگی در تغییر: اگر شخصی به بخشی از رفتارهای شما اشاره میکند که خواستار تغییر آنها هستید اما در مورد آن احساس درماندگی و ناتوانی میکنید، شاید با روشهای تدافعی به او پاسخ دهید.
- علامتی از اختلال سلامت روان : گاهی اوقات، حالت دفاعی بخشی از یک مشکل بزرگتر روانی مانند اختلال شخصیت، اختلال خوردن و غیره است.
- یک رفتار از قبل آموخته شده: همچنین حالت دفاعی میتواند رفتاری باشد که شما از والدین یا همسر خود به عنوان راهی برای برقراری ارتباط با دیگران یاد گرفتهاید.
به طور کلی، حالت تدافعی معمولاً در نتیجه علل روانی و اجتماعی به وجود میآید تا علل بیولوژیکی یا شیمیایی. این راهی برای ارتباط با کل جهان است که معمولاً ریشه در تجربیات زندگی یا زمینههای اجتماعی دارد.
بیشتر بخوانید: اضطراب مبهم یا اضطراب بی دلیل چیست؟
انواع رفتارهای تدافعی
اکنون که با علائم دفاعی بودن آشنا شدهاید، قطعاً باید در مورد انواع آن کنجکاو و به دنبال اطلاعات باشید.
در واقع، انواع مختلفی از شیوههای دفاعی وجود دارد. برای آشنایی با این حالتها موارد زیر را مطالعه نمایید تا شخصیت خود را بسنجید:
حمله : صحبت کردن به صورت تهاجمی با طرف مقابل به طریقی برای بیاعتبار کردن او و توجیه کردن جایگاه خود.
به یاد آوردن گذشته: به دیگران اشتباهاتی را که در گذشته مرتکب شدهاند، یادآوری کنید.
رفتار بی سر و صدا: صحبت نکردن با کسی به منظور نشان دادن به او در مورد این که انتقاد کردن از شما کار درستی نبوده است.
استفاده از روشهای روانی: باعث میشود شخص دیگر با انکار انجام کارها یا دروغ گفتن در مورد انجام آنها، عقل یا حافظه خود را زیر سؤال ببرد. این معمولاً شامل تلقین این است که طرف مقابل غیرمنطقی است یا به وضوح فکر نمیکند.
سرزنش یا پرخاشگری: در مورد هر چیزی که مورد انتقاد قرار میگیرید، تقصیر را به گردن دیگری میاندازید.
خشم صادقانه: طوری رفتار میکنید که انگار به دلایلی نباید در این زمینه مورد بازجویی قرار بگیرید (برای نمونه، سخت کار کردن خود را بهانه کنید و یا مشکلات را گردن دیگری بیاندازید.)
قربانی بیگناه: با انتقاد موافقت میکنید اما سپس با استفاده از گریه و سرزنش کردن خود، طرف مقابل را مجبور به احساس گناه میکنید.
تأثیرات رفتارهای دفاعی
اگر با دفاعی شدن مخالف هستید، قطعاً باید بدانید که قادر است بر زندگی شما اثر منفی بگذارد. شاید احساس میکنید قفل شدهاید و نمیتوانید رفتار دفاعی خود را تغییر دهید، حتی اگر در درازمدت احساس بدتری داشته باشید.
در زیر برخی از تأثیرات منفی که حالت تدافعی در زندگی شما میتواند داشته باشد آورده شده است:
شما به گونهای که باید، برای بودن و وقت گذراندن با کسی رفتار نمیکنید یا برای برآورده کردن تصورات خود در زندگی کردن با او هماهنگ نمیشوید.
شما در نهایت باعث ایجاد احساسات بد در عزیزان و دوستان خود میشوید و این موضوع به تدریج حتی منجر به شدیدتر شدن حالتهای شخص شما خواهد شد.
شما موقعیتها را بیش از حد لازم سخت و پرتنش جلوه میدهید و احساس میکنید همه چیز به مشاجره یا دعوا تبدیل میشود.
در نهایت احساس رانده شدن از همه چیز و همهکس را دارید و فکر میکنید در همهی مکانها با هیچکس سازگار نیستید.
در پایان به دلیل رفتارهای دفاعی احساس بدتری نسبت به خود پیدا میکنید.
مشکلات هرگز حل نمیشوند؛ در عوض، فقط احساس میکنید که به تکرار مسائل مشابه ادامه خواهید داد.
با گذشت زمان، حسن نیت و همدلی شما نسبت به دیگران از بین میرود.
شما در موقعیتهای تهاجمی قرار میگیرید، جایی که دیگران به دلیل رفتار دفاعی شما از تغییر و انتقاد به شما خودداری میکنند.
به طور کلی، شما در بسیاری از مواقع احساس منفی بودن میکنید و توانایی خود را برای دیدن موارد مثبت در هر چیزی را در زندگی از دست دادهاید.
چگونه از حالتهای دفاعی خود کم کنیم؟
آیا تا به حال به کم کردن تدافع خود فکر کردهاید؟ تعدادی از استراتژیها و تکنیکهای مقابلهای وجود دارد که میتوانید از آنها برای کاهش احساس دفاعی بودن خود استفاده کنید . در زیر چند ایده برای شروع به کار در جهت کمتر کردن این رفتارها ارائه شده است:
ابتدا حالت تدافعی خود را تشخیص دهید
اولین قدم برای متوقف کردن رفتار خود این است که در واقع از زمان وقوع آن آگاه شوید. اجتناب از رویارویی با رفتارهای شما یا پذیرفتن حالتهای تدافعی کار آسانی است.
در عوض، سعی کنید در لحظه به احساس و واکنش خود نسبت به دیگران توجه کنید. همچنین میتوانید در پایان هر روز در مورد احساسات خود یادداشت بنویسید و بررسی کنید که چگونه موقعیتهای مختلف در شما این حالتها را ایجاد کرده است یا چگونه واکنش نشان دادهاید.
احساسات خود را تأیید کنید
هنگامی که شروع به توجه کردن به حالت دفاعی خود کردید، مهم است که وقتی مورد انتقاد قرار میگیرید، احساسات خود را تأیید کنید. عمل ساده تصدیق نشان دهنده این است که احساس میکنید صدمه دیدهاید، نگران و شرمسار هستید، میترسید یا ناامنی را حس میکنید.
به جای فکر کردن به این احساسات بد، سعی کنید مشکل را پیچیده نکنید. در عوض، آنها را بپذیرید تا بیش از حد روی آنها تمرکز نکنید.
از عمل کردن به احساسات خود بپرهیزید
همانطور که احساسات خود در مورد صدمه دیدن یا حالت شرمندگی تأیید میکنید و نسبت به آنها احساس دلسوزی میکنید، میتوانید این واقعیت را که نیازی به عمل به انگیزه خود برای نشان دادن واکنش دفاعی ندارید را نیز تصدیق کنید.
اگرچه ممکن است منطقی باشد که حالت دفاعی خود را احساس کنید، اما این بدان معنا نیست که لزوماً باید اقدامی انجام دهید. در عوض، قادر هستید نسبت به احساسی که دارید دلسوزی کنید و تشخیص دهید که هر شخصی هر از گاهی چنین حالتهایی دارد.
هماهنگ شدن با ارزشهای خود را انتخاب کنید
آیا واکنش دفاعی شما با آن چیزی که میخواهید به عنوان یک فرد باشید مطابقت دارد؟ اگر نه، وقت آن است که مشخص کنید خواستار چه رفتاری هستید. وقتی احساس میکنید در حال دفاع قرار گرفتهاید، بهترین نسخه از خودتان چگونه میتواند شرایط را مدیریت کند؟ اگر در این مورد مطمئن نیستید، به جای اینکه بر احساسات دفاعی خود تأثیر بگذارید، از دفتر یادداشت خود برای نوشتن لیستی از کارهایی که میتوانید در لحظه انجام دهید، کمک بگیرید.
در زیر چند ایده از اقداماتی است که با استفاده از آن میتوانید انجام دادن کارهای دفاعی را در آینده غیرممکن کنید:
به طرف مقابل در مورد این که صحبتهای او منجر به ایجاد چه احساسات و واکنشهای ناراحتکنندهای در شما میشود، توضیح دهید.
قاطعانه رفتار کنید و بدون در نظر گرفتن انتقادی که از طرف مقابل دریافت میکنید، از او خواستار احترام باشید.
روی موضوعات تاکید کنید و راه حلهای مشکل را نه مورد توجه؛ بلکه جهت بحث، قرار دهید.
پیشبینی کنید که به احتمال زیاد در حالت دفاعی قرار خواهید گرفت
آیا تصور خوبی از زمانی دارید که به احتمال زیاد در حالت دفاعی قرار بگیرید؟ شاید در اطراف یک شخص خاص یا در یک موقعیت خاص باشد. بهترین کاری که میتوانید انجام دهید این است که فهرستی از موقعیتهایی تهیه کنید که به احتمال زیاد باعث دفاعی شدن حالت شما میشوند.
احساس غافلگیری یا تعجب توسط کسی میتواند به احتمال زیاد واکنش دفاعی شما را افزایش دهد؛ بنابراین، اگر قادر هستید پیشبینی کنید که چه زمانی احتمال وقوع آن بیشتر است، کاملاً برای برنامهریزی به جای دلسوزی کردن برای خود آماده هستید. همچنین به این موضوع که چه واکنشی از خود را ترجیح میدهید، فکر کنید.
عزت نفس خود را بالا ببرید
اگر مسائل یا زمینههای خاصی از زندگی شما وجود دارد که بیشتر در مورد آنها حساس هستید و حالت دفاعی پیدا میکنید، انجام کارهایی که به شما اعتماد به نفس بیشتری میبخشد یا عزت نفس شما را افزایش میدهد، مطمئناً مفید خواهد بود.
به عنوان مثال، اگر وقتی فردی موضوع سلامتی جسمانی شما را مطرح میکند احساس بدی دارید، ممکن است از قبل با دانستن این موضوع که شما همیشه خواستار این هستید که سالمترین نسخهی خود باشید، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید.
به روانشناس مراجعه کنید
اگر با حالت دفاعی دست و پنجه نرم میکنید و به نظر میرسد که به تنهایی نمیتوانید آن را کنترل کنید، ممکن است بخواهید برای درمان یا مشاوره روی این موضوع وقت بگذارید. اگر در رابطه خود با حالت تدافعی روبرو هستید، این امر میتواند بسیار مفید باشد.
در حقیقت، شما حتی میتوانید برای مشاوره زوجین در روابط خود به عنوان یک زوج شرکت کنید.
مسئولیت را بپذیرید
به جای واکنش فوری به احساسات خود در مورد آسیبدیدگی یا احساس انتقاد، میتوانید مسئولیت هر قسمتی را که در این موقعیت بر عهدهی شما است، بپذیرید.
برای نمونه، اگر از شما خواسته شد کاری را انجام دهید و آن را انجام ندادید، میتوانید با گفتن این جمله پاسخ دهید: "حق با شما است، من باید این کار را انجام میدادم. معذرت میخواهم"
تأیید کردن این که شما نقشی در این مشکل ایفا میکنید، به رفع این وضعیت کمک میکند و به شما اجازه میدهد تا با شخص دیگر برای حل مسئله همکاری کنید.
مهارتهای ارتباطی خود را تقویت کنید
راه دیگر برای مدیریت حالت دفاعی، بهبود مهارتهای ارتباطی است. اگر میدانید که موضوعی خاص همیشه باعث ناراحتی یا عصبانیت شما میشود، این قابل قبول است که به طرف مقابل بگویید خواستار بحث کردن راجع به آن نیستید، مگر اینکه هدف، پیدا کردن راه حل باشد.
ادامه دادن مجدد مشکلات به دلیل مشاجره، ارتباط مؤثری نیست. برای بهبود روابط، سعی کنید ابتدا در موقعیتهای کم خطر تمرین کنید یا تصور کنید که چگونه دوست دارید قبل از وقوع یک موقعیت، ارتباط برقرار کنید.
تصور کنید که در حالی که در مورد مشکلی صحبت میکنید به جای واکنش تدافعی، آرامش خود را حفظ کردهاید.
چگونه از حالت تدافعی دیگران نسبت به خود جلوگیری کنیم؟
ما در مورد اینکه در حالت دفاعی چه کنیم و چگونه کمتر دفاعی باشیم، بسیار صحبت کردهایم. از سوی دیگر، ممکن است بخواهید بدانید چگونه دیگران را انجام واکنشهای دفاعی بازداریم.
توجه به این موضوع که هر شخص مسئول حالتها و رفتارهای خودش است، مهم است، اما نحوه انتخاب ارتباط شما نیز میتواند زمینهساز واکنش او باشد.
بیایید نگاهی به چند روش برای جلوگیری از رفتارهای دفاعی در اطرافیان بیندازیم.
انتقاد نکنید، اما درخواست کنید
به جای شروع با انتقاد، سعی کنید آنچه را که میخواهید اصلاح شود در قالب یک درخواست تنظیم کنید. این کار را با بیان چیزی مثبت که از طرف مقابل مشاهده میکنید، انجام دهید.
به عنوان مثال، اگر میخواهید همسرتان در خانه به شما کمک کند، این جمله را بیان نکنید: "تو هیچ وقت برای نظافت در خانه کاری انجام ندادهای." در عوض، شما یک درخواست خاص و محترمانه میکنید: "آیا برای بیرون بردن زبالهها در روز سهشنبه به من کمک میکنی؟ یا "آیا میتوانی با جارو کردن فرشها در روز شنبه به من کمک کنی؟"
در جملهی اول، به نظر میرسد که شما فقط میخواهید از انجام ندادن کارها شکایت کنید. در جملهی بعدی، یک هدف مشخص برای ارتباط شما و راهی آسان برای رعایت آن توسط طرف مقابل وجود دارد. اگر میخواهید خطر دفاعی طرف مقابل را بیشتر کاهش دهید، چیزی را در پایان درخواست خود اضافه کنید، مانند: "این کار واقعاً به من کمک بزرگی میکند" ، یا "من واقعاً از کمک تو قدردانی میکنم."
تلاش برای کنترل شخص دیگر را متوقف کنید
اگر خواستار کنترل کردن یک شخص باشید، قطعاً منجر به واکنشهای دفاعی از سمت او میشود. به یاد داشته باشید که شما مسئول رفتار خود و واکنشهای خود هستید. شخص دیگر نیازی به رفتار خاصی ندارد. با فکر کردن به این مسئله احساس بهتری خواهید داشت.
این امر میتواند مشکلساز باشد اگر احساس میکنید در حال کمک به طرف مقابل هستید و نمیتوانید بفهمید که چرا او این حالتها را دارد.
مگر این که رفتار آنها مستقیماً بر زندگی شما تأثیر بگذارد، مهم است که به دیگران این آزادی را بدهید که مسیر زندگی خود را انتخاب کنند.
نقصهای خود را بپذیرید
اگر مایل به پذیرفتن این که ممکن است اشتباه کرده باشید، نیستید و طوری رفتار میکنید که گویی در ارتباطات برتر از آنها قرار دارید، این ممکن است باعث ایجاد ارتباط دفاعی از سمت اطرافیان شما شود.
مهمتر از همه، آگاهی از اشتباهات خود و پذیرش آنها بسیار مهم است. این نه تنها باعث میشود که شما مهربانتر و متواضعتر به نظر برسید؛ بلکه دفاع شخص دیگری را که احساس میکند به خاطر مشکلات مورد حمله قرار گرفته است، از بین میبرد.
اذعان به اینکه همه مشکلات دارند، مطمئنترین راه برای برقراری ارتباط بهتر است.
از قاضی دانستن خود، خودداری کنید
به جای قضاوت، آنچه را که میخواهید در حالت خنثی مورد بحث قرار دهید، توصیف کنید.
به عنوان مثال، اگر همسایه شما در حال پخش موسیقی با صدای بلند است، به جای قضاوت در مورد آنچه او انجام میدهد، درخواست کنید که صدای موسیقی کم شود. ارتباط مستقیم همیشه بهتر از نگرش قضاوت کننده است.
ابراز نگرانی و همدلی
نشان دادن همدلی و نگرانی نسبت به فردی که به شکل دفاعی پاسخ میدهد، بهتر از انجام واکنشهای دفاعی نسبت به او است. همانطور که آموختهاید، حالت دفاعی ناشی از احساس شرم، صدمه، گناه، حمله و غیره است.
نسبت به موقعیتی که طرف مقابل در حال تجربه آن است، همدلی و توجه داشته باشید.
حلال مشکلات باشید
به جای برخورد با موقعیتها در موضع جنگی، خود و طرف مقابل را به عنوان روشی تحقیقی در نظر بگیرید. همه دیدگاهها را در نظر بگیرید و بسنجید و سعی در قانع کردن او برای حل مشکلات به اتفاق یکدیگر کنید.
اگر بر حل یک مشکل متمرکز شدهاید، به جای اینکه با او بحث کنید یا حالت تهاجمی خود را حفظ کنید، آرام باشید و با او به دنبال راه حل بگردید. انجام این امر به رفع تنش و تمرکز بر راه حلها کمک میکند.
چگونه به یک فرد متدافع پاسخ دهیم؟
اگر علی رغم بهترین رفتار خود، طرف مقابل به صورت تدافعی پاسخ میدهد، چه باید بکنید؟ در زیر نکاتی دربارهی چگونگی کنار آمدن و رفع این وضعیت در مواجهه با یک فرد با حالت دفاعی بررسی شده است:
دفاع شخصی طرف مقابل را نادیده بگیرید و بر حل مشکل و ارتباط خوب تمرکز کنید، حتی اگر این کار دشوار به نظر برسد.
آرامش خود را حفظ کنید حتی اگر در طرف مقابل احساس دفاع میکنید (زیرا دعوا چیزی را حل نمیکند).
قبل از تلاش برای حل مشکل، موضوعی را پیدا کنید که بتوانید در مورد آن توافق داشته باشید تا در زمینه مشترک شروع کنید.
غلبه بر رفتار دفاعی در دراز مدت
اگر در تعامل با دیگران با حالت دفاعی صحبت میکنید، مهم است که زیربنای واکنشهای خود را در نظر بگیرید. این امکان وجود دارد که شما تشخیص ندهید که در واقع وقتی واکنش تدافعی نشان میدهید صدمه دیدهاید، عصبانی هستید، ناراحت هستید، شرمنده هستید یا احساس حقارت میکنید.
اولین قدم برای متوقف کردن واکنشهای دفاعی خود این است که از زمان وقوع آن و احساسات خود در آن لحظهها آگاه شوید. یک راه خوب برای آگاهی بیشتر از واکنشهای شما این است که درباره آنها متن بنویسید یا یک دفترچه نوشتاری داشته باشید.
با آگاهی بیشتر از الگوهای رفتاری خود، تشخیص اینکه چه زمانی بسیار عصبی و زودرنج میشوید ساده تر خواهد بود.
سرانجام، اگر متوجه شدید که دیگران در اطراف شما به شیوه دفاعی واکنش نشان میدهند، ممکن است رفتار شما باعث این واکنشهای دفاعی شود
این که بتوانید برای اطرافیان خود همدلی و احترام قائل شوید نیز تا حد زیادی از حالت تدافعی متقابل جلوگیری میکند.
توصیهی آخر
حالت تدافعی یک رفتار آموخته شده است.. اگر علیرغم تمام تلاش خود، هنوز در متوقف کردن رفتار دفاعی خود با مشکل روبرو هستید، این ممکن است به این معنی باشد که نیاز به یک منبع یا شخص حرفهای دارید.
از صحبت با روانشناس، مشاور یا سایر متخصصان بهداشت روان دریغ نکنید. آنها قادر هستند برای شما از نظر بهبود مهارتهای ارتباطی و مدیریت واکنشهای دفاعی متفاوت و قویتر باشند.
شما تنها کسی نیستید که چنین احساسی دارد و واکنشهای شما کاملاً طبیعی است، کارکردن روی تغییر واکنش شما هیچ اشکالی ندارد. در نتیجه انجام این عمل، شما و همه اطرافیان از مزایای آن برخوردار خواهید شد.