مجله آنلاین و اینترنتی بیزاَپ، شامل جدیدترین مطالب روز از جمله: ترفندهای خانه‌داری، نظافت منزل، چیدمان و دکوراسیون، آشپزی، تکنولوژی، زیبایی و حتی پزشکی و سلامتی است.
تعصب وزنی (Weight bias) چیست؟
به طور کلی تعصب وزنی یا Weight Bias به نگرش منفی فرد نسبت به وزن و سایز خود گفته می‌شود. بسیاری از افراد ممکن است این مسئله را از درون تجربه کرده باشند و نسبت به بدن خود احساس بدی داشته باشند. علت این مسئله قرار گرفتن در جامعه‌ای است که اصطلاحاً به آن جامعه "چاقی‌گریز" گرفته می‌شود. در این جامعه افرادی که در یک قالب و اندازه مشخص بدنی قرار ندارند، با واکنش‌های منفی مانند ترد شدن، تمسخر، ترحم و ... قرار می‌گیرند. در این مقاله به بررسی بایاس وزنی یا تعصب وزنی و تأثیرات منفی آن بر زندگی و سلامت روان می‌پردازیم.
برچسب‌گذاری افراد از طریق وزن یا سایز آن‌ها، یک عملکرد منفی اجتماعی است که افرادی که بیش از سایر افراد وزن دارند یا اندام آن‌ها درشت‌تر از بقیه است، تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند. این برچسب‌گذاری باعث ایجاد تعصب یا حساسیت وزنی می‌شود و مستقیماً با کلیشه‌های شخصی افراد درباره چاقی و اضافه وزن در ارتباط است. این تعصب عواقب بسیاری از جمله تبعیض در محل کار، مراکز درمانی، مدارس و دانشگاه‌ها را در پی دارد و در نهایت باعث حاشیه‌سازی، کاهش اعتماد به نفس و بروز بیماری‌های جسمی و روانی بسیاری برای این افراد شود. اغلب افرادی که در معرض تعصب وزنی قرار دارند دارای عزت نفس کمی هستند و از الگوهای غذایی نادرست یا رژیم‌های افراطی پیروی می‌کنند. تعصب وزنی همیشه از طرف جامعه به افراد تحمیل نمی‌شود؛ بلکه این مسئله ممکن است در ناخودآگاه خود افراد نیز وجود داشته باشد و یک مسئله درونی باشد.
نشانه‌های تعصب وزنی چیست؟
از جمله نشانه‌های تعصب وزنی در جامعه، می‌توان به دیدگاه‌های اشتباهی که درمورد افراد دارای اضافه وزن، وجود دارد اشاره کرد. شاید ذکر یک مثال به درک بهتر این موضوع کمک کند؛ بسیاری از افراد هنگام دیدن فردی که اضافه وزن دارد، فوراً او را فردی بی‌نظم، تنبل و بدون انگیزه تصور می‌کنند. گرچه بسیاری از مردم این موضوع را رد می‌کنند یا تلاش می‌کنند که با این طرز فکر مقابله کنند، اما رسانه‌ها به طور مداوم در حال ترویج این نگرش هستند.
اگر با دیدن یک فرد چاق دچار تصورات مشابهی می‌شوید یا نسبت به آن شخص بدون دلیل موجهی، جبهه می‌گیرید، شما دچار Weight Bias هستید و این مسئله هم به شما و هم به اطرافیان شما آسیب می‌زند.
تعصب وزنی چه دیدگاهی ایجاد کرده است؟
در جامعه ما، همواره لاغری به عنوان اندام ایده‌آل تبلیغ شده و می‌شود. تعصب وزنی درمورد هر شخصی که حتی کمی شکم داشته باشد هم وجود دارد اما اغلب افرادی که اضافه وزن بیشتری دارند یا درشت اندام هستند، بیشتر در معرض آن قرار می‌گیرند. حساسیت وزنی حتی در بین کودکان هم رایج است و متأسفانه بسیاری از آن‌ها، دوستان و همسالان خود را به دلیل چاقی و اضافه وزن مسخره می‌کنند. کودکانی که اندام درشتی دارند، اغلب توسط هم‌کلاسی‌ها و دوستان خود مورد تمسخر قرار می‌گیرند. این امر به مرور زمان باعث احساس طردشدگی در فرد می‌شود و این احساس اغلب تا زمان بزرگسالی همراه فرد می‌ماند.
افرادی که لاغر هستند یا اندام متناسبی دارند، اغلب جذاب‌تر به نظر می‌رسند و علت آن کلیشه‌ها و احساسات منفی ریشه‌ای جامعه نسبت به افراد چاق و درشت‌اندام است. ممکن است با خود بگویید: "اما واقعا افراد لاغر اندام جذاب‌تری نسبت به افراد چاق دارند و این یک واقعیت است!" اما در حقیقت این تفکر نیز نشان‌دهنده تأثیر عمیق بایاس وزنی روی تفکر ما است. تصور کنید اگر برای بیش از 50 سال در رسانه‌ها و تبلیغات به جای افراد لاغر، از افراد چاق برای نشان دادن زیبایی و سلامتی استفاده می‌شد، آیا هنوز هم فکر می‌کردیم که افراد لاغر جذاب‌تر هستند؟! در آن صورت ممکن بود افراد لاغر را افرادی ضعیف، بیمار و بدون انرژی تصور کنیم؛ همان طور که سال‌ها پیش در ایران، چاق بودن افراد نشانه زیبایی و سلامتی آن‌ها بود.
گرچه ممکن است بسیاری از افراد لاغر واقعاً ورزش‌کار یا جذاب باشند اما دیدگاه رایج جامعه باعث شده است این افراد جذاب‌تر، فعال‌تر، با انگیزه‌تر و به طور کلی "بهتر" از افراد چاق دیده شوند. این بینش کلیشه‌ای باعث شده است مردم، افراد لاغر را "برتر" بدانند، هرچند متوجه این مسئله نباشند.
این تعصبات در زمان کودکی بیشتر مشهود هستند؛ زیرا کودکان اغلب در به زبان آوردن عقاید خود بی‌پروا هستند اما بزرگسالان می‌دانند که نباید تمام افکار و بینش‌های خود را بیان کنند و باعث رنجش افراد شوند. با این حال تعصب وزنی همچنان وجود دارد؛ چه کودک باشید چه بزرگسال، در معرض بایاس وزنی قرار دارید. این مسئله زندگی شخصی و اجتماعی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به عنوان مثال ممکن است شخصی که دچار اضافه وزن است، یک موقعیت شغلی را از دست بدهد چون مسئول مصاحبه او را فردی بی‌انگیزه و تنبل می‌داند.
جالب است بدانید که میزان استخدام افراد چاق کمتر از افراد لاغر است! طبق یک نظرسنجی از حدود 1000 کارفرما، 45% آن‌ها اعلام کردند که تمایل کمتری نسبت به جذب و استخدام افراد چاق دارند.
نمونه‌های تعصب وزنی
گرچه نمونه‌های بایاس وزنی بسیار واضح است و اغلب ما در معرض آن قرار گرفته‌ایم، اما ذکر چند مثال به درک بهتر ریشه‌ها و کلیشه‌های عمیق آن کمک می‌کند. در ادامه برخی از نمونه‌های Weight bias را مشاهده می‌کنید.
مدارس
بسیاری از کودکان در مدارس، به دلیل اضافه وزن یا درشت‌تر بودن نسبت به همسالان خود مورد تمسخر قرار می‌گیرند. به عنوان مثال بسیاری از خانواده‌ها گزارش داده‌اند که کودک آن‌ها در مدرسه یا مهد کودک توسط دوستان خود چاق، تپل، گنده‌بک، بشکه و ... خطاب شده و با گریه به خانه آمده است. به خاطر داشته باشید که لازم نیست حتماً تمامی این کلمات به کودک گفته شود تا احساس بدی نسبت به خود پیدا کند. تنها یک کلمه مانند "چاق" هم می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روان کودکان بگذارد.
مراکز پزشکی
در بسیاری از مراکز پزشکی علت بیماری‌های افراد را به چاقی آن‌ها ارتباط می‌دهند، هرچند در واقعیت این طور نباشد! تحقیقات نشان داده است، بسیاری از بیماران دارای اضافه وزن، از ترس وزن شدن یا دریافت توصیه برای لاغر شدن، مشاوره‌های پزشکی خود را به تعویق انداخته یا لغو کرده‌اند!
بیشتر بخوانید: بیماری روان؛ بحرانی که جای کرونا را خواهد گرفت!
اثرات تعصب وزنی
ایجاد احساس شرم در افراد نسبت به وزن، سایز و بدن خود کمکی به سلامتی یا کاهش وزن آن‌ها نمی‌کند. این مسئله تنها آثار روانی منفی مانند کاهش عزت نفس، ابتلا به آنورکسیا، دنبال کردن روش‌های افراطی کاهش وزن و عدم تمایل به دریافت مراقبت‌های پزشکی را به دنبال دارد.
تحقیقات نشان داده است، میزان وزن افراد با میزان تعصب وزنی که گرفتار آن هستند، رابطه مستقیم دارد. به عبارتی هر چه وزن افراد بیشتر باشد و جثه بزرگ‌‌تری داشته باشند، بیشتر در معرض بایاس وزنی قرار می‌گیرند و این مسئله می‌تواند درونی یا از سوی جامعه باشد و از سنین بسیار پایین شروع شود. براساس یکی از تحقیقات انجام شده،در آمریکا 33 درصد از دختران و 25 درصد از پسران به دلیل تعصبات وزنی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و این مسئله مستقیماً با افسردگی، اضطراب و احساس شرم نسبت به بدن در ارتباط است. در همین تحقیق مشخص شد که 20 درصد از نوجوانانی که نگران وزن خود هستند، تحت تأثیر بایاس وزنی درونی قرار دارند و از روش‌های نادرست و افراطی برای کاهش وزن خود استفاده می‌کنند. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
- استفاده از ملین یا دیورتیک‌ها برای دفع غذا
- دویدن افراطی
- محدودیت غذایی شدید
- تحریک معده و استفراغ برای خارج کردن غذا از بدن
چاقی و اضافه وزن یکی از عوامل تهدیدکننده سلامتی است؛ با این حال دیدگاه ناخوشایندی که درمورد افراد مبتلا به چاقی وجود دارد، باعث ایجاد احساس شرم در این افراد می‌شود و سلامت این افراد را بیش از پیش به خطر می‌اندازد. به این افراد اغلب توصیه می‌شود رژیم‌های لاغری را در پیش بگیرند و بسیاری از این رژیم‌ها غیر اصولی هستند. افرادی که به سمت این رژیم‌ها می‌روند اما موفق به کاهش وزن نمی‌شوند، دچار ناامیدی و افسردگی شدیدی می‌شوند و اغلب از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند تا آن حس عدم موفقیت و ناامیدی را مجدداً تجربه نکنند.
حرف آخر
در این مقاله به بررسی تعصب وزنی، ریشه‌ها و اثرات آن پرداختیم. بعد از مطالعه این مطالب ممکن است این سوال برای شما ایجاد شده باشد که آیا می‌توان بر بایاس وزنی غلبه کرد؟ مختصر و مفید بگوییم؛ بله. اما مسیر غلبه بر تعصب وزنی، یک مسیر طولانی است که نیاز به آموزش و فرهنگ‌سازی دارد. برنامه‌ریزی برای آموزش در مدارس و ایجاد کمپین‌ها و گروه‌های حمایتی به تغییر تدریجی بینش افراد، پذیرش افراد، ایجاد دیدگاه برابری نسبت به همه افراد و در نتیجه از بین بردن تعصب وزنی کمک می‌کند.
بهترین روانشناس را در بیزاَپ پیدا کنید.
