مجله آنلاین و اینترنتی بیزاَپ، شامل جدیدترین مطالب روز از جمله: ترفندهای خانه‌داری، نظافت منزل، چیدمان و دکوراسیون، آشپزی، تکنولوژی، زیبایی و حتی پزشکی و سلامتی است.
آیا خیال پردازی بیش از حد نشانه بیماری روانی است؟
معمولاً همه افراد خیالپردازی را تجربه کرده‌اند. در محل کار، کلاس درس و موقعیت‌های مختلف شروع به تصور اهداف و علایق خود، یادآوری خاطرات و رویاپردازی درمورد آینده می‌کنیم. خیالپردازی، یک کار سرگرم‌کننده و حتی گاهی مفید است. همه ما تصور می‌کنیم خیالپردازی تحت کنترل ما صورت می‌گیرد و هر زمان که بخواهیم می‌توانیم آن را متوقف کنیم؛ اما اگر خیالپردازی نشانه وجود یکی بیماری روانی باشد چه؟ آیا هنوز هم می‌توان آن را مطابق میل خود متوقف کرد؟ با ما همراه باشید تا پاسخ این سؤال را پیدا کنید.
اکثر بیماری‌های روانی شامل الگوهای فکری مشکل‌ساز هستند که ما تصور می‌کنیم آنها تحت کنترل ما هستند. رویاپردازی نیز یک فعالیت طبیعی و سرگرم‌کننده برای مغز است؛ اما اگر بیش از حد باشد، می‌تواند نشانه وجود مشکلات بزرگ‌تری باشد. خیالبافی بیش از حد می‌تواند نشانه وجود مشکل تمرکز، افسردگی، اضطراب مزمن، اختلال استرس پس از سانحه و حتی بیش فعالی باشد! این که افراد در طول روز زمان‌هایی را به خیالبافی و رویاپردازی بگذرانند طبیعی است؛ اما زمانی که فرد بیش از حد درگیر آن شود، ممکن است مشکل‌ساز شود.
چگونه ممکن است خیالپردازی با بیماری‌های روانی مرتبط باشد؟
نحوه خیالپردازی با توجه به وضعیت روانی افراد متفاوت است. به عنوان مثال اگر درمورد بدترین اتفاقات یا دشوارترین موقعیت‌ها مانند سخنرانی در جمع، تصادف با ماشین، مشکلات کاری و حتی جروبحث با افراد خیالپردازی می‌کنید، ممکن است دچار اختلال اضطراب مزمن باشید. همچنین معمولاً افرادی که دچار اختلال اضطراب هستند از خیالپردازی به عنوان روشی برای فرار از استرس خود استفاده می‌کنند. این مسئله به خودی خود بد نیست زیرا واکنش طبیعی مغز در مقابل موقعیت‌های دشوار و ناراحت‌کننده است؛ اما توصیه می‌شود این مشکلات از طریق پذیرش و روبرو شدن با اضطراب درمان شود.
درمورد افراد مبتلا به افسردگی نوع خیالپردازی متفاوت است. تصور موقعیت‌های ناراحت‌کننده و آزاردهنده در این افراد باعث کاهش انگیزه و تمرکز برای انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود. به این ترتیب میزان اضطراب و افسردگی این افراد بیشتر و بیشتر می‌شود. البته رویاپردازی درمورد موقعیت‌های دشوار زندگی لزوماً به معنای بیماری روانی نیست؛ اما در عین حال می‌تواند یکی از نشانه‌های آن باشد.
آیا افکار ناخواسته نیز رویاپردازی محسوب می‌شوند؟
حتماً تا به حال برای شما هم پیش آمده است که افکاری به صورت ناگهانی و ناخواسته به ذهن شما خطور کنند. بسیاری از این افکار ممکن است شبیه به خیالبافی باشند و ادامه‌دار شوند. برخی از نمونه‌های افکار ناخواسته عبارت‌اند از:
- مرگ عزیزان
- آسیب زدن به یکی از عزیزان
- صدمه دیدن یا مرگ خود
- حوادث طبیعی و ناگوار مانند سیل، زلزله، سونامی و غیره
گرچه ممکن است همه افراد گاهی دچار افکار ناخواسته شوند؛ اما این موضوع می‌تواند یکی از علائم اختلال وسواس اجباری یا اختلال OCD باشد. اختلال OCD شامل افکار وسواسی (افکار ناخواسته و ادامه‌دار) و تلاش زیاد برای بیرون راندن این افکار از ذهن است. برای مثال برخی از افرادی که به اختلال OCD مبتلا هستند، ممکن است دائم نگران قفل بودن درب‌ها، بسته بودن شیر گاز، ترس افراطی درمورد سقوط از نرده‌های پله‌ها و ... باشند.
رویاپردازی ناسازگار چیست؟
اگر اکثر اوقات روز در حال خیالپردازی هستید، این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده وجود اختلال خیالپردازی ناسازگار باشد. خیالپردازی ناسازگار یک بیماری روانی شامل رویاپردازی مداوم و شدید است؛ به طوری که فرد در زندگی واقعی و انجام فعالیت‌های روزانه خود دچار مشکل می‌شود. هنوز هیچ‌گونه علائم و درمان مشخصی برای خیالپردازی ناسازگار کشف و اعلام نشده است، اما موارد زیر برخی از جمله علائم احتمالی رویاپردازی ناسازگار است:
- رویاهای بسیار زنده و واضح
- خیالبافی طولانی‌مدت و دشوار بودن رهایی از آنها
- مختل شدن انجام فعالیت‌های روزمره
- اختلال خواب
- حرکات ناخودآگاه هنگام خیالپردازی؛ مانند حرکت ناگهانی دست یا پا
چهار روش احتمالی برای بهبود اختلال رویاپردازی بیش از حد شامل موارد زیر است:
- الگوهای رویاپردازی خود و دلایل آن را شناسایی کنید.
- ذهن خود را با کارهای مختلف و بازی‌های فکری مشغول نگه دارید.
- روزانه زمانی را به مراقبه اختصاص دهید.
- برای روز خود برنامه‌ریزی کنید و هنگامی که ذهن شروع به رویاپردازی کرد اهداف روزانه‌تان را به خود یادآوری کنید.
خیالپردازی ناسازگار در صورتی که ادامه و شدت پیدا کند، ممکن است باعث دلبستگی به شخصیت‌ها و زندگی خلق شده در رویا شود و یک چرخه معیوب در زندگی فرد ایجاد کند. فرد از این طریق از حقایق زندگی واقعی فرار کرده و به مرور زمان از دوستان و خانواده خود فاصله می‌گیرد.
خیالبافی به عنوان یک روش مفید
خیالبافی همیشه هم بد نیست. گاهی تخیل می‌تواند بسیار شیرین، لذت‌بخش و حتی مفید باشد. خلق آثار هنری، یافتن راه‌حل برای مشکلات و حتی تعیین اهداف، نیازمند استفاده از کمی تخیل است. خیالپردازی می‌تواند به عنوان یک روش مفید برای استفاده از خلاقیت و پرورش آن، بهبود توانایی حل مسئله، تفکر درباره مسائل دشوار و برنامه‌ریزی روزمره کارساز باشد.
به علاوه خیالپردازی می‌تواند یک روش مفید برای استراحت مغز باشد. زمانی که جسم و ذهن شما بسیار خسته است، رویاپردازی ذهن را آرام می‌کند و نوعی حالت آرامش و لذت نسبی به وجود می‌آورد. این مسئله به کاهش اضطراب مغز و انقباض عضلات کمک می‌کند؛ بنابراین خیالبافی به خودی خود بد نیست و نباید آن را به کلی از زندگی خود حذف کنید. تنها باید توجه داشته باشید که بیش از حد در آن غرق نشوید و زندگی روزمره شما مختل نشود.
"جالب است بدانید که طبق نتایج یک تحقیق، افراد خیال‌پرداز، مغز بسیار فعالی دارند و باهوش‌تر و خلاق‌تر از افراد عادی هستند."
چگونه از خیالپردازی جلوگیری کنیم؟
اگر بیش از حد رویاپردازی می‌کنید، به حدی که در انجام فعالیت‌های روزانه خود دچار مشکل می‌شوید، این یک زنگ خطر است و برای برطرف کردن آن باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر افکار ناخواسته‌ای دارید که نمی‌توانید ذهن خود را از آنها رها کنید نیاز به یک درمان‌گر دارید. خیالپردازی بیش از حد و غرق شدن در افکار می‌تواند باعث کاهش تمرکز، بی‌دقتی، حواس‌پرتی و بروز حوادث و تصادفات شود. برخی کارها وجود دارد که می‌توانید برای کاهش رویاپردازی در طول روز انجام دهید. برای مثال:
- ورزش
- بازی‌های فکری
- مراقبه
- ارتباط و تعامل بیشتر با دیگران
- آگاهی از موضوعات و مدتی که به تخیل می‌پردازید.
همچنین می‌توانید زمان خاصی از روز را به خیالپردازی اختصاص دهید و آن را به همان زمان خاص محدود کنید. مثلاً می‌توانید 15 دقیقه در روز ذهن خود را برای رویاپردازی آزاد بگذارید و در بقیه روز آن را محدود کنید.
خلاصه مطالب
خیالپردازی به خودی خود مضر نیست اما در برخی شرایط خاص می‌تواند یکی از علائم بیماری‌های روانی باشد. درصورتی که خیال پردازی باعث مختل شدن فعالیت‌های روزانه، حواس‌پرتی و بی‌دقتی شود و به سختی بتوان ذهن را از خیالات به وجود آمده آزاد کرد، این امر نشانه بیماری خیالپردازی ناسازگار است. خیال پردازی ناسازگار درمان مشخصی ندارد اما به کمک برخی فعالیت‌ها مانند بازی‌های فکری، مراقبه، محدود کردن خیالبافی به زمان مشخصی در روز و ... می‌توان آن را تا حدودی کنترل کرد.
افکار ناخواسته نیز می‌توانند نوعی رویاپردازی ناخواسته باشند. افکار ناخواسته برای اکثر افراد پیش می‌آیند اما اگر دچار اختلال وسواس اجباری باشید، در رهایی از این افکار با مشکل مواجه می‌شوید. خیالپردازی همیشه هم مضر نیست و در صورتی که در آن افراط نشود، می‌تواند به عنوان یک روش مفید برای پرورش خلاقیت، توانایی حل مسئله و ایجاد آرامش نسبی برای مغز کارساز باشد.
بیشتر بخوانید: ارتباط شخصیت افراد با سبک مرتب کردن آنها
بهترین روانشناس‌ها رو در بیزاَپ پیدا کن!
