در هر هفته از دوران بارداری چه اتفاقی می افتد؟
شما و جنینی که در شکم دارید، هر هفته از دوران بارداری دچار تغییرات سریعی میشوید. به مدت 40 هفته بدن شما برای ایجاد یک زندگی جدید و تشکیل سیستمهای پیچیده بدن نوزاد تلاش میکند. بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم میشود که هر یک دورههای مختلف رشد را نشان میدهد.
سه ماهه اول شامل هفتههای اول تا 13 است. در این دوره لقاح رخ میدهد و اندامها رشد میکنند. سه ماهه دم مربوط به هفتههای 14 تا 27 است. در این زمان رشد سریعی اتفاق میافتد. سه ماهه سوم شامل هفتههای 28 تا 40 است که طی آن نوزاد وزن گرفته و اندامهای او آماده تولد میشوند.
در این مقاله اتفاقاتی که در هر هفته از بارداری رخ میدهد را با هم بررسی میکنیم.
سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول در حقیقت پیش از بارداری شما شروع میشود. این دوره از اولین روز آخرین دوره قاعدگی شما آغاز میشود و حساسترین دوره بارداری است زیرا تمام اندامها و اعصاب اصلی نوزاد در این دوره شکل میگیرد. علاوه بر این، در سه ماهه اول بارداری است که نوزاد شما بیشتر مستعد آسیبهای ناشی از موادی مانند الکل، مواد مخدر، داروهای خاص و بیماریها است؛ بنابراین این دوره برای سلامت و رشد طبیعی نوزاد اهمیت زیادی دارد.
هفته اول
در هفته اول شما هنوز در بارداری قرار نگرفتهاید. این هفته اولین روز از آخرین قاعدگی شما است و برای تعیین تاریخ شروع بارداری استفاده میشود.
هفته دوم
در هفته دوم یک تخمک از تخمدان شما آزاد میشود و اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید به احتمال بسیار زیاد، باردار خواهید شد.
هفته سوم
پس از مقاربت، اسپرم از طریق دهانه رحم وارد رحم میشود. هنگامی که قویترین اسپرم به لولههای فالوپ میرسد و با تخمک برخورد میکند، لقاح صورت میگیرد. اسپرم تخمک را بارور میکند و تبدیل به یک زیگوت یا سلول تخم میشود. زیگوت یا سلول تخم عبارت است از گروهی سلول که از نصف دیانای مادر و نصف دیانای پدر تشکیل شده است.
در ادامه روزهای این هفته، این سلولها تکثیر و تقسیم میشوند و بلاستوسیت را ایجاد میکنند. بلاستوسیت نامی است که به گروهی از سلولها با یک لایه داخلی که بعداً تبدیل به جنین میشوند و یک پوسته خارجی که غشاهای تشکیل دهنده نوزاد را در رحم تشکیل میدهند، گفته میشود.
بسیاری از افراد پس از شروع نشدن دوره قاعدگی بعدی و با استفاده از تست بارداری خانگی متوجه بارداریشان میشوند. در حالی که برخی دیگر از افراد در هفته سوم بارداری، با استفاده از آزمایش متوجه بارداری میشوند. اغلب تستهای خانگی تا هفته چهارم بارداری، قادر به تشخیص بارداری نیستند.
هفته چهارم
در این فهته بلاستوسیت از لوله فالوپ به داخل رحم حرکت کرده است. پوشش داخلی رحم سرشار از خون و مواد مغذی است. این پوشش داخلی همان غشایی است که به طور معمول در دوره قاعدگی خون از آن رها میشود. بلاستوسیت در این لایه قرار میگیرد تا تبدیل آن به جنین آغاز شود.
ممکن است در این مرحله نیاز به مراجعه به متخصص زنان و زایمان باشد تا از بارداری خود مطمئن شوید و سطح هورمونهایتان را بررسی کنید.
هفته پنجم
آغاز دوره جنینی در این هفته است. سلولها به تکثر خود ادامه میدهند و به گروههایی متمایز میشوند که به سیستم اصلی بدن نوزاد تبدیل میشود. سلولهای خونی، سلولهای عصبی، مغز، قلب، مخاع و سایر اندامها در این مرحله شروع به رشد میکنند. این زمان بسیار خطرناکی در دوره بارداری است زیرا ممکن است در این زمان مشکلاتی در سیستمهای اصلی بدن نوزاد به وجود آید.
هفته ششم تا هفتم
مغز کودک شما اکنون سریعتر رشد میکند، به پنج بخش مختلف تقسیم میشود و اعصاب جمجمهای را تشکیل میدهد. ضربان قلب به طور منظم شروع میشود و در سونوگرافی قابل تشخیص است. چشمها، گوشها، بازوها و پاها شروع به شکلگیری میکنند، بافتها جمع میشوند و ستون فقرات و استخوانهای کودک را ایجاد میکنند.
بیشتر بخوانید: تاثیرات بیخوابی بر بارداری، باروری و دوران پس از زایمان
هفته هشتم
در هفته هشتم دست و پاهای کودک بلندتر شده و شروع به شکلگیری میکنند. مغز به رشد خود ادامه میدهد و بافتهای ریه ایجاد میشود. این هفته، ممکن است هفتهای باشد که مردم معمولاً برای اولین بار به پزشک مراجعه میکنند. ممکن است سونوگرافی واژینال برای بررسی اندازه و موقعیت نوزاد در رحم انجام شود. پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی میکند. در این مرحله معمولاً از شما سوال میشود که آیا قبلاً تجربه بارداری داشتهاید یا خیر و سلامت عمومی شما بررسی میشود.
ممکن است در این بررسی، برای تشخیص گروهخونی و فاکتور Rh، ایمنی در برابر برخی بیماریها، عفونتهای فعلی و موارد دیگر از شما آزمایش خون گرفته شود. از این هفته به بعد لازم است حداقل ماهی یک بار به پزشک مراجعه کنید. همچنین دستورالعملهایی برای مراقبتهای دوران بارداری به شما داده میشود. در پایان هفته هشتم، جنین شما حدوداً 1.2 سانتیمتر طول دارد.
هفته نهم
نیپلها، فولیکولهای مو و انگشتان پای کودک در حال شکلگیری هستند. آرنجها روی بازو جوانه میزنند و تمام اندامهای اصلی که تشکیل شدهاند شروع به رشد و بزرگ شدن میکنند. در این مرحله از بارداری، بدن شما نیز به گونهای در حال آمادهسازی است که ممکن است متوجه آن نشوید. به عنوان مثال حجم خون شما افزایش مییابد و قلب تندتر میزند تا خون اضافی را به جنین برساند.
هفته دهم
در این هفته پلکها، گوش بیرونی و ویژگیهای چهره تشکیل میشود. رودهها تکمیل میشوند، نوزاد مرحله بدوی را پشت سر میگذارد و به جنین تبدیل میشود.
هفته یازده الی چهارده
پایان سه ماهه اول و آغاز سه ماهه دوم زمانی شلوغ و پرهیاهو است. کودک شما به تازگی تبدیل به جنین شده و صورت و اندامهای آن شکل گرفته است. ناخنها روی دستهای کوچک جنین شکل میگیرد و اکنون میتواند دستهایش را به حالت مشت درآورد. چشمها و پلکهای جنین در این مرحله تشکیل شده است اما تا حدود هفته 28 بارداری بسته باقی میمانند.
سیستمهای بدن در این هفته عملکردهای اساسی خود را آغاز میکنند. به عنوان مثال لوزالمعده شروع به تولید انسولین میکند، کلیهها ادرار تولید میکنند و کودک شما حرکاتی شبیه به تنفس انجام میدهد تا مایع آمنیوتیک را ببلعد. بافتهای ریه در طول بارداری رشد کرده و به تکمیل شدن ادامه میدهند.
در طول سه ماهه اول ممکن است با خستگی، حالت تهوع صبحگاهی و تغییرات خلقی مواجه شوید زیرا بدن شما تحت فشار فیزیکی و هورمونی قرار میگیرد. این دوره زمان خوبی برای ایجاد یک سیستم ایمنی و پشتیبانی قوی است. در این مرحله پزشک ممکن است یک آزمایش غربالگری مربوط به سه ماهه اول بارداری را با سونوگرافیهای اضافی، معاینه لگن و برخی آزمایشهای پیش از تولد انجام دهد. از جمله:
- نمونهگیری از پرزهای کوریونی برای تشخیص سندرم داون و سایر اختلالات ژنتیکی
- غربالگری NT یا فضای شفاف پشت گردن برای بررسی قلب، اندازه نوزاد و هرگونه ناهنجاری کروموزومی
- غربالگری سرم مادر برای تشخیص نقائص و اختلالات مادرزاد
تا پایان هفته دوازدهم جنین حدود 2.5 سانتیمتر و تنها نیم اونس وزن دارد.
سه ماهه دوم
ممکن است در سه ماهه دوم یک انفجار انرژی حس کنید! اندامهای کودک شما در دومین دوره بارداری همگی شکل گرفتهاند و بارداری شما به دوره رشد و بلوغ وارد میشود. اکنون ممکن است متوجه برآمدگی لگن خاصره خود شده باشید که باعث مشخصتر شدن بارداری شما برای دیگران میشود.
در طول این دوره حرکات جنین احساس میشود و بسیاری از والدین با شرکت در کلاسهای آمادگی زایمان، کم کم خود را آماده تولد نوزاد میکنند. احتمالاً پزشک شما آزمایشها و سونوگرافیهای بیشتری برای بررسی وضعیت جنین و پیشرفت رشد آن تجویز میکند. برخی از آزمایشهای متداولی که پزشکتان در این دوره تجویز میکند عبارت است از:
تست آمنیوسنتز بین هفتههای 14 و 20
آزمایش دیابت بارداری یا غربالگری گلوکز بین هفتههای 26 و 28
هفته 15 الی 18
اندامهای کودک شما در حال کار کردن هستند و کودک کم کم شروع به حرکت و کشیدن خود میکند. در این مرحله احتمالاً این حرکات بسیار کوچک و نامحسوس هستند. نوزاد همچنین شروع به حرکت مکیدن میکند، ماهیچهها رشد میکنند و استخوانها محکمتر میشوند. همچنین جنین با یک لایه شفاف از پوست و موهای نازک به نام لانوگو پوشانده میشود.
در هفته شانزدهم بارداری احتمالاً جنین شما 10 سانتیمتر است و وزن آن حدوداً 3 اونس یا 85 گرم است.
هفته 19 الی 21
اکنون نوزاد شما قادر به بلعیدن شده و فعالتر است. جنین در فضای رحم شناور است و اکنون زمانی است که اولین جنبشهای کودکتان را حس میکنید. در طول هفته 19 تا 21 میتوانید صحبت کردن با جنین خود را آغاز کنید زیرا اکنون او قادر به شنیدن است.
اکنون جنین شما 15 سانتیمتر شده است و وزن او در هفته 20 کمتر از 300 گرم است.
هفته 22
در این هفته به طور واضح حرکات جنین خود را احساس میکنید و احتمالاً میتوانید ضربان قلب او را با گوشی پزشکی بشنوید. کودک شما در حالی رشد میکند که لانوگو روی کل بدنش، از جمله ابروها و چشمهایش را پوشانده است. ناخنهای جنین رشد کرده و جنین سعی میکند اولین دفع و حرکت روده خود به نام مِکونیوم را انجام دهد.
هفته 23 تا 25
در این مدت جنین رشد خود را با سرعت بیشتری ادامه میدهد. چربیها شروع به ذخیره شدن میکنند و جنین تولید سلولهای خونی خود به کمک مغز استخوان را آغاز میکند. رشد مجاری تنفسی تحتانی گسترش پیدا میکند. رگهای خونی از طریق پوست نوزاد مشخصتر میشوند و کنترل و هماهنگی عضلات را بهبود میبخشند.
هفته بیست و چهارم نقطهای را در دوره بارداری شما نشان میدهد که اگر نوزاد شما نارس به دنیا بیاید زنده میماند یا میتواند زنده بماند. احتمال زنده ماندن نوزاد در هفته 24 حدود 50 درصد است.
در هفته 24 جنین شما تقریباً 30 سانتیمتر طول و حدود 680 گرم وزن دارد.
هفته 26
اکنون چشمها و مژههای کودکتان کاملاً شکل گرفته است. اثر انگشتان دست و پا و کیسههای هوایی در ریهها شروع به رشد و گسترش میکند و کودک را آماده تنفس پس از زایمان میکند. از آنجا که اکنون کودک شما میتواند صدایتان را بشنود، ممکن است در این هفته متوجه شوید که با صداهای بلند به وحشت میافتد یا تکان میخورد.
سه ماهه سوم
سه ماهه سوم معمولاً با درد و ناراحتی همراه است. جنین به سرعت در حال رشد است و با نزدیک شدن به زایمان ممکن است خستگی و درد را تجربه کنید. با شروع سه ماهه سوم (حدود هفته 28) تعداد مراجعات شما به پزشک بیشتر میشود. پزشک در این دوره به شما آموزش میدهد چگونه حرکات کودک خود را دنبال کنید و اگر فعالیت او کم شد چه زمانی با پزشک تماس بگیرید.
پزشک همچنین سونوگرافی و آزمایشهای لازم قبل از زایمان را برای بررسی مواردی مانند حرکت جنین، استرپتوکوک گروه B و پره اکلامپسی انجام میدهد. احتمالاً بین هفته 28 تا 36 باید هر دو هفته یک بار و از هفته 36 تا زمان تولد هر هفته باید به پزشک مراجعه کنید. بارداریهایی که پرخطر محسوب میشوند یا با عوارض دیگری همراه هستند، ممکن است نیاز به ویزیت بیشتری توسط پزشک داشته باشند.
هفته 27 تا 30
سیستم عصبی در این دوره شروع به انجام برخی عملکردهای بدن میکند و نوزاد میتواند چشمهایش را باز و بسته کند. ریهها هنوز در حال تکمیل هستند اما مادهای به نام سورفاکتانت ایجاد میشود. این ماده، مایعی است که به تنفس نوزاد پس از زایمان کمک میکند.
در هفته 28 طول جنین شما حدوداً 37.5 سانتیمتر و وزن آن تقریباً 1300 گرم است.
هفته 31 تا 34
کودک شما در این دوره بیش از قبل چربی، ویتامین و مواد معدنی را ذخیره میکند. استخوانهای او نرم اما کاملاً رشد کردهاند. گرچه کودک هنوز تنفس نمیکند اما الگوی تنفسی او در حال توسعه و رشد است. در حالی که هنوز زمان زیادی تا زایمان باقی مانده است، ممکن است نوزاد موقعیت خود را در رحم تغییر دهد. احتمالاً هر چه به زایمان نزدیک میشوید، کودک به سمت پایین حرکت میکند. از این حرکت غافلگیر نشوید.
هفته 35 تا 37
در این مرحله از بارداری نوزاد شما از نظور طول به اندازه کامل خود میرسد اما تا زمان زایمان به وزن گیری ادامه میدهد. چربی در زیر پوست او جمع میشود و الگوهای خواب او شکل میگیرد. قلب، رگهای خونی، ماهیچهها و استخوانها در این دوره به طور کامل رشد کردهاند و نوزاد شما در پایان هفته 37 تقریباً کامل در نظر گرفته میشود.
هفته 38 تا 40
کودک شما در این مرحله آماده به دنیا آمدن است. بیشتر لایه لانوگو از بین رفته و موی سر بیشتر رشد کرده است. در این مرحله احتمالاً پزشک زمان مشخصی برای زایمان به شما داده است که طبق آن باید به بیمارستان مراجعه کنید.
عوارض دوره بارداری
در حالی که بارداری یک فرایند طبیعی است، شرایط خاصی وجود دارد که میتواند باعث بروز بیماریها و عوارضی شود. این بیماریها عبارتند از:
- فشار خون بالا
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- دیابت
- مشکل کلیوی
- مشکل تیروئید
- چاقی
- ایدز
- عفونت ویروسی زیکا
- بیماری خودایمنی
- پره اکلامپسی یا اکلامپسی
- افسردگی یا اضطراب
- عفونت
در صورت داشتن هر یک از بیماریهای زیر حتماً در اوایل بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
خلاصه مطالب
دوران بارداری دورهای سرشار از تغییرات برای والدن و نوزاد است. انجام مراقبتهای کافی پیش از زایمان اهمیت زیادی دارد و باید درمورد هر شرایطی که ممکن است بارداری را پیچیده یا با مشکل مواجه کند، با پزشک خود مشورت کنید. در این دوره به سلامت خود توجه ویژهای داشته باشید و از مصرف موادی مثل الکل، سیگار، کافئین و مواد مخدر خودداری کنید.